Një muaj më parë, mediat shqiptare u njohën me historinë tronditëse të Andrés*, një vajzë e re kolumbiane që, me shpresën për një punë të rregullt si kujdestare fëmijësh në Shqipëri, përfundoi viktimë e një rrjeti ndërkombëtar trafikimi në qytetin e Elbasanit.
Pasi u mashtrua dhe u shfrytëzua për disa ditë nga një grup kriminal, Andrés jo vetëm që nuk gjeti ndihmën e nevojshme nga autoritetet shqiptare, por përfundoi edhe pas hekurave, e dënuar me 9 muaj burg për veprën penale të “prostitucionit” — pavarësisht provave të shumta që tregonin qartë se ajo ishte viktimë, jo autore.
Pas lirimit nga burgu në korrik të këtij viti, problemet për Andrés nuk përfunduan. Pa mjet identifikimi, pa ndihmë, pa strehë dhe me pasaportën e sekuestruar, ajo mbeti e bllokuar në Shqipëri, në një situatë të rrezikshme, ku rrezikonte sërish të binte pre e trafikimit.
Pikërisht në këtë moment, një grup aktivistësh lokalë e gjeti Andrés në Elbasan. Ata e strehuan përkohësisht në një ambient të sigurt, e shoqëruan në Tiranë për të dhënë deklaratën e saj pranë Policisë së Shtetit, dhe më në fund, pas shumë përpjekjesh, e ndihmuan të fitonte statusin e “Viktimës nga Trafikimi”.
Megjithatë, ky status erdhi vetëm pasi u sigurua privatisht një përkthyes i gjuhës spanjolle, pasi institucionet shtetërore nuk kishin kapacitete për të ofruar këtë shërbim. Ky fakt ngre një shqetësim të madh për të gjitha viktimat e huaja që nuk kanë ndihmën e askujt dhe që nuk flasin gjuhën shqipe.
Institucione që dështojnë: viktima trajtohet si fajtore
Rasti i Andrés është shembull konkret i dështimit institucional në Shqipëri për të mbrojtur viktimat e trafikimit. Një nënë e vetme, e ardhur nga Kolumbia për një jetë më të mirë, përfundoi e dënuar si autore e një vepre penale që ishte, në të vërtetë, pasojë e shfrytëzimit kriminal.
Ky rast vë në pikëpyetje serioze trajtimin që autoritetet shqiptare u rezervojnë shtetasve të huaj, sidomos grave të reja, që vijnë në vend me premtime të rreme punësimi. Mungesa e mekanizmave për t’i identifikuar, mbrojtur dhe ndihmuar këto viktima, tregon për një boshllëk të thellë në sistemin ligjor, administrativ dhe social shqiptar.
Pritja për pasaportën: një rrezik i ri për viktimat
Procedurat burokratike për kthimin e dokumenteve të sekuestruara, përfshirë pasaportën, i lanë Andrés për disa javë në Shqipëri pas lirimit. Kjo periudhë pritjeje, pa mbështetje financiare dhe pa siguri, ishte një tjetër rrezik i madh për të rënë sërish në duart e trafikantëve.
Ky është një nga dështimet më të qarta administrative që vë në rrezik jo vetëm sigurinë e viktimave, por edhe besimin ndaj sistemit të drejtësisë në Shqipëri.
Mungesa e përkthyesve: barriera që pengon drejtësinë
Pamundësia e Policisë së Shtetit për të ofruar një përkthyes të gjuhës spanjolle është një tjetër sinjal alarmi. Në një rast ku çdo minutë ishte jetik, Andrés nuk mund të jepte dëshminë e saj pa ndihmën e përkthyesit të siguruar privatisht nga aktivistët.
Kjo tregon mungesën e përgatitjes dhe kapaciteteve të institucioneve shqiptare për të përballuar raste ndërkombëtare trafikimi, duke i lënë viktimat pa mbrojtje dhe drejtësi.
Një muaj më vonë: Andrés është në shtëpi, por pyetjet mbeten
Falë përpjekjeve të palodhura të një grupi aktivistësh, Drejtësi Sociale Andrés u kthye në vendin e saj, në Kolumbi, vetëm një muaj pas takimit të parë në qendër të Elbasanit — ku qëndronte e frikësuar me dy valixhet e saj në duar, pa asnjë rrugëdalje.
Por ky rast ngre një pyetje të rëndë për ndërgjegjen publike dhe institucionale: Nëse një grup qytetarësh të thjeshtë arritën të ndihmonin një viktimë në një muaj, sa kohë do t’i duheshin një vajze të huaj pa ndihmë për të mbijetuar vetëm në Shqipëri?
Koha për një reformë të thellë
Rasti i Andrés nuk është i izoluar. Ai është një sinjal alarmi për urgjencën që ka Shqipëria për të reformuar qasjen e saj ndaj trafikimit të qenieve njerëzore. Duhen politika gjithëpërfshirëse, me një qasje të ndjeshme gjinore dhe ndërkulturore, dhe me mekanizma konkretë për parandalim, mbrojtje dhe rehabilitim të viktimave.
Për më tepër, institucionet duhet të shohin përtej statistikave dhe ligjeve të shkruara: të shohin njeriun përpara krimit, viktimën përpara akuzës.
Emri “Andrés” është përdorur për të ruajtur identitetin dhe sigurinë e viktimës.
Burimi: Drejtësi Sociale
